نویسنده: سید برهان الطافی، استاد دانشگاه و دانشجوی دکتری روابط بین الملل

اندیشمندان آینده پژوهی،  آینده را با «وضعیت ممکن»، «محتمل» و «مطلوب»  تحلیل می‌کنند. به باور آنها شرایط ممکن،  شامل تمامی وضعیت‌های ممکنی است که می‌تواند در آینده محقق شود و برای کشف آن باید وضعیت موجود را با روش‌های جدید و متفاوت بررسی نمود.

حالت محتمل؛ به آینده‌ای گفته می‌شود که احتمالاً تحقق یابد و اینکه چه آیندهای محتمل‌تر است و زودتر اتفاق می‌افتد، بستگی به شرایط و وضعیت‌های گذشته و حال دارد.  آینده مطلوب؛ این نوع نگاه بیشتر ذهن‌گرا است و به عین‌گرایی توجه ندارد.  این بینش بر اساس ارزش‌های جامعه و علاقمندی و خواسته‌های مردم تعیین می‌شود.

برحسب تقسیم‌بندی‌های ذکر شده، وضعیت زنان زیر سلطه گروه طالبان و تحت تأثیر عوامل مختلف سیاست‌های حاکمیتی، مقاومت‌های مدنی و فشار بین المللی و جهانی در قالب کدام نوع آینده قالب تحلیل است.

سیاست‌های حاکمیتی و مقاومت‌های مدنی

پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱،  وضعیت حقوقی، سیاسی، اجتماعی، ورزشی و فرهنگی زنان،  دگرگون گردید.  گروه حاکم؛  حقوق زنان را محدود نمود،  بسیاری از حقوق طبیعی مانند حق تحصیل،  اشتغال، حضور در فضاهای عمومی، ورزش  و سالن‌های آرایشی را از زنان گرفت.

اما در برابر این رویه‌های زن‌ستیزانه، خشک و سرکوب­گر، نهادهای مدنی مختلفی از زنان و فعالان مدنی در داخل و خارج مقاومت کرده­اند و می‌کنند،  تا جامعه افغانستان، کشورها و سازمان‌های مدافع حقوق بشر را نسبت به وضعیت جاری در افغانستان آگاه سازند.

از سوی دیگر،  نهادهای بین‌المللی و دیگر کشورهایی که در راستای حمایت و حفاظت از ارزش‌های انسانی و دموکراتیک فعالیت می‌کنند، به عنوان مهم‌ترین عوامل در توقف و تغییر این سیاست‌ها در افغانستان تلقی می‌شوند. هرچند گروه حاکم علاقمندی به تغییر در مواضع خود را ندارد،  اما با افزایش انتقادات جهانی و اعمال تحریم‌های اقتصادی و سیاسی و عدم رسمیت‌شناسی آنها، ممکن است که در آینده برخی از سیاست‌های محدود کننده‌ی خود را تعدیل کند.

با همه‌ی این‌ها،  دیده می‌شود که سیاست‌های محدود کننده‌ی‌ گروه حاکم،  روز به روز بیشتر شده و نسبت به این مقاومت‌ها توجه صورت نگرفته است.

آینده‌ احتمالی برای زنان افغانستان

باتوجه به آنچه‌ گفته شد و برحسب نگاهی آینده پژوهانه، در قالب سه سناریوی  «ممکن، محتمل و مطلوب» وضعیت زنان در کشور را می‌توان این‌گونه تحلیل کرد:

• سناریوی ممکن: در صورت اعمال فشارهای اقتصادی و سیاسی بر گروه طالبان، احتمال تغییر تدریجی در سیاست‌های طالبان نسبت به حقوق زنان و وضعیت حاکم در افغانستان وجود دارد. در چنین حالتی،  محدودیت‌های وضع شده علیه زنان تا حدودی کاهش می‌یابد. این تغییرات به تدریج و در زمینه‌های خاصی همچون تحصیل،  اشتغال و حضور در اماکن اجتماعی و عمومی به صورت محدود صورت خواهند گرفت.
• سناریوی محتمل: در صورتی که فشارها و محدویت‌های جهانی بر سیاست‌های کنونی طالبان تأثیرگذار واقع نشود، در این حالت وضعیت کنونی ادامه پیدا خواهد کرد. ادامه شرایط حاکم، موجب محدودیت، سرکوب و تضییع حقوق بیشتر زنان در افغانستان خواهد شد. اکنون این نوع نگاه در افغانستان حاکم است و زنان در آنجا از حقوق اولیه طبیعی و انسانی خود به صورت کامل محروم شدند. سیستم حکومتی و اداری در افغانستان کاملاً مردانه گردیده و زنان را از تمامی مسائل اجتماعی،  مباحث سیاسی،  نشست‌های فرهنگی، رشد و فعالیت‌های اقتصادی محروم و حذف نموده است.  با اعمال چنین سیاستی زنان را در چهاردیواری خانه محبوس و زندانی کرده اند.
• سناریو مطلوب: تغییر و مقاومت داخلی توأم با حمایت‌های بین‌المللی ممکن است موجب تغییر در ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در افغانستان گردد.  با تغییر ساختار و بینش سیاسی در افغانستان، امکان شکل‌گیری مشارکت سیاسی فراگیر،  حضور برابر زنان و مردان در حوزه سیاسی و اجتماعی، برگزاری انتخابات شفاف، عادلانه و شایسته سالارانه مبتنی بر تخصص،  حاکمیت قانون، نهادینه شدن ارزش‌های دموکراتیک و جهانی انسانی،  تحقق حقوق اولیه طبیعی و انسانی زنان در پرتو ارزشهای جهانی محقق خواهد شد.  با تحقق سناریوی مطلوب، خواسته‌ها و مطالبات انسانی و حقوق بشری زنان افغانستان،  همانند حضور در صحنه‌های سیاسی، اجتماعی، ورزشی، فرهنگی، سینمایی، اماکن عمومی و اشتغال، محقق خواهد خواهد شد.  اگر کنشگران داخلی جریان‌های سیاسی ضد طالب و زنان افغانستانی به درستی ایفای نقش کنند، می‌توانند با حمایت داخلی و بین‌المللی سناریوی مطلوب را در افغانستان تحقق بخشند.

نتیجه‌گیری:

تحقق وضعیت مطلوب برای زنان در افغانستان بستگی به چندین عامل کلیدی از جمله تغییرات سیاسی در داخل افغانستان، اعمال فشارهای بین المللی، مقاومت داخلی زنان و تحولات ساختار سیاسی،  اجتماعی و فرهنگی در کشور دارد.

 منبع: خبرگزاری زنان افغانستان

لینک:

 https://www.afghanwomennews.com/%d8%aa%d8%ad%d9%84%db%8c%d9%84-%d8%a2%db%8c%d9%86%d8%af%d9%87-%d9%be%da%98%d9%88%d9%87%d8%a7%d9%86%d9%87%db%8c-%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%a7/